راهکارهای توسعه صنعت پخش

دلیل سنتی بودن صنعت پخش، قدمت و سابقه این صنعت است. با توجه به این‌که شرکت‌های پخش در کشور در میان صنایع قدیمی و باسابقه قرار دارند و دلیل تشکیل آن‌ها رفع نیاز واحدهای تولیدی بوده است، این شرکت‌ها توجه چندانی به سود و بهره‌وری نداشته‌اند. به عبارتی، وقتی‌که به گذشته برمی‌گردیم، دلیل ایجاد صنعت پخش و شرکت‌های پخش در ایران اساسا نیازی بود که تولیدکنندگان جهت عرضه بهینه و مناسب سبد کالای خود داشتند.

این در حالی است که در دنیا عموما شرکت‌های پخش شرکت‌هایی هستند که ارتباط مستقیم یا مالکانه با شرکت‌های تولیدی ندارند. در واقع در کشورهای دیگر شرکت‌های پخش به دلیل این‌که از واحد تولیدی منفک هستند، به افزایش بهره‌وری توجه بیشتری دارند. به همین دیل معمولا بیشتر سود و منافع خودشان را مدنظر قرار می‌دهند و چون سودمحور هستند؛ در افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها با دقت بیشتری برخورد می‌کنند. این روند موجب شده تا علاوه بر بهره‌وری بالای این شرکت‌ها شاهد اقدام‌های جدی از سوی آن‌ها برای به روز شدن باشیم. اما در ایران به دلیل قدمت و سابقه ساختاری شرکت‌های
پخش، معمولا شرکت‌های پخش قسمتی از زنجیره ارزش شرکت‌های تولیدی قلمداد می‌شوند و به اصطلاح، شرکت پخش در ایران و در زنجیره ارزش، یک مرکز هزینه دیده می‌شود، نه یک مرکز سود و به همین دلیل متاسفانه نتوانسته نسبت به دنیا، رشد و پیشرفت کند. البته توجه داشته باشیم که در زمان جنگ تحمیلی وقفه شدیدی در توسعه صنعت پخش در ایران ایجاد شد. به این دلیل که در آن زمان کالاها معمولا سهمیه بندی می‌شدند و اساسا توزیع یا رقابت معنای آن‌چنانی نداشت. باید دقت کرد؛ فرآیندی که شرکت‌های پخش باید در آن پیش بروند، تاحدودی به مالکان شرکت‌ها برمی‌گردد. تا زمانی‌که مالکان شرکت‌های بزرگ پخش، معمولا تولیدکنندگان بزرگ هستند، عموما سود را در تولید و در سبد عرضه کالای خود می‌بینند؛ نه در ایجاد خود شرکت پخش. پس ما نخست باید به سمت و سوی شرکت‌های بزرگ توزیع کننده برویم که فعالیت تخصصی این شرکت‌ها «تری پارتی لجستیک » (شرکت‌های لجستیکی طرف سوم یا به اختصار ۳PL ها به شرکت‌هایی گفته می‌شوند که سازمان‌های تولیدی یا خدماتی بخشی یا کل امور لجستیکی خود را به آن‌ها برون سپاری می‌کنند) است که اصطلاحا به آن‌ها شرکت‌های تریپل گفته می‌شود. اصطلاحا به آن‌ها شرکت‌های تریپل گفته می‌شود. ایجاد شرکت‌های تریپل چند حسن دارد. نخست این‌که ظرفیت‌ها بهینه می‌شود و برای شرکت توزیع کننده، دیگر برندینگ کالا اهمیت ندارد. به همین دلیل صد درصد با ظرفیت بیشتر و بهره‌وری بالاتری کالای خود را توزیع می‌کند. بحث بعدی آزادسازی تجارت توزیع و جلوگیری از سودهای دستوری یا نظارت‌های دستوری است. به هر حال در اقتصاد آزاد همیشه عرضه و تقاضا قیمت مناسب خود را پیدا می‌کند. راهکار بعدی که می‌توانیم به آن اشاره کنیم، ایجاد یک نظام مدون و یکپارچه برای صنعت توزیع و پخش کشور است. ما چند سال است که با کمک وزارت صمت در تلاش هستیم که سند جامع نظام توزیع کشور را که در برگیرنده کلیه سبد توزیع کشور اعم از کالاهای تندمصرف یا FMCG ، کالاهای پرمصرف کم دوام و سایر کالاها است، تهیه کنیم تا از این طریق بتوانیم با سینرژی‌ای که از در کنار هم قرار گرفتن سبد توزیع محصولات ایجاد می‌شود، علاوه بر این‌که کیفیت توزیع را بالا می‌بریم، بتوانیم هزینه‌ها را کاهش دهیم و به همان نسبت، سود ایجاد کنیم. در این راستا طی روزهای اخیر پنجمین نمایشگاه و کنفرانس بین‌المللی صنعت پخش ایران در حالی برگزار شد که ما در سیر تکاملی برگزاری این کنفرانس‌ها مواردی را مورد توجه قرار دادیم. در اولین کنفرانس به دنبال تعریف جایگاه صنعت پخش بودیم. در این کنفرانس اساسا بسیاری از دولت‌مردان و متصدیان، متاسفانه اصلا شناختی از صنعت پخش در زنجیره عرضه نداشتند. در کنفرانس دوم به دنبال ارزش آفرینی و ایجاد ارزش افزوده در صنعت پخش بودیم و با ایجاد مثلث دانشگاه، صنعت و دولت سعی کردیم نواقص و گلوگاه‌ها را برطرف کنیم. در این سیر تکاملی، تا کنفرانس چهارم به سمت آینده پژوهی و استفاده از الگوهای نوین کسب و کار در صنعت پخش رفتیم. چون ما پی بردیم که تمام دیتاها، دانش‌ها و فرآیندها بر اساس گزارش‌ها و عملکرد گذشته بوده؛ نه دانش آینده و در این کنفرانس با رویکرد آینده پژوهی سعی کردیم صنعت پخش را به سمت و سوی آینده سوق دهیم. متاسفانه به مدت سه سال به دلیل مشکلات ناشی از شیوع بیماری کرونا نتوانستیم این کنفرانس را برگزار کنیم. اما در کنفرانس پنجم راهکار را به طور کلی متحول کردیم. به‌طوری‌که جایگاه کنفرانس را از حالت کنفرانس صرفا مطالعاتی و تحقیقاتی به نمایشگاه و کنفرانس تبدیل کردیم. همچنین سعی کردیم تا تمام شرکت‌هایی را که در زنجیره حضور داشتند، زیر یک سقف قرار دهیم تا بتوانیم گذشته از اینکه توانمندی‌های خود را ببینند، سایر حوزه‌هایی را که می‌توانند به هم کمک کنند؛ در کنار هم داشته باشیم. هدف بعدی در کنفرانس پنجم این بود که بتوانیم با وجود ورک شاپ‌هایی که نهادهای نظارتی و نهادهای دولتی دارند؛ گلوگاه‌های ناشی از تحریم‌های داخلی را که از طریق عوامل زنجیره برای شرکت‌ها ایجاد شده، از بین ببریم. در این نمایشگاه ۱۰ اتاق ایران و کشورهای منطقه حضور یافتند. از این رو ما در یک برنامه سه ساله به دنبال این هستیم که اولین فدراسیون صنعت پخش را با همکاری ایران و با محوریت شرکت‌های پخش ایجاد کنیم تا گذشته از اینکه بتوانیم از دانش و توانمندی‌های منطقه استفاده کنیم؛ در عین حال نیرو و توانمندی و دانش صنعت پخش ایران را به کشورهای منطقه انتقال دهیم.